Lào Cai tuyên dương các gia đình văn hoá tiêu biểu trên địa bàn tỉnh.

Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 2214/QĐ-TTg ngày 28/12/2021 về việc phê duyệt Chương trình thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” giai đoạn 2021 – 2026, tỉnh Lào Cai bắt tay vào một kế hoạch quy mô chưa từng có: đưa phong trào đến từng thôn, bản, mỗi gia đình và mọi nhóm dân tộc.

Ban Chỉ đạo phong trào được kiện toàn từ tỉnh đến cơ sở. Các xã, phường đã xây dựng kế hoạch riêng; hàng chục lớp tập huấn được tổ chức; các đoàn kiểm tra về tận thôn bản, rà soát hương ước – quy ước, chỉnh sửa cho phù hợp thực tiễn.

Điểm cốt lõi của giai đoạn này là phong trào không phải “làm cho có”, mà làm để thay đổi, đưa văn hoá trở lại đúng vai trò: trở thành tiêu chuẩn ứng xử, tiêu chuẩn hành động và tiêu chuẩn tổ chức đời sống ở từng cộng đồng.

Triển khai đồng bộ - Đưa phong trào vào cuộc sống

Bước vào giai đoạn 2021–2025, tỉnh Lào Cai phát triển nhanh về hạ tầng, đô thị, du lịch và kinh tế. Điều đó cũng đồng nghĩa với áp lực văn hoá: một số tập quán lạc hậu vẫn tồn tại, tảo hôn còn diễn ra ở vùng cao; hạ tầng văn hoá cơ sở xuống cấp; sự chênh lệch giữa các khu dân cư có xu hướng gia tăng. Ở nhiều nơi, hoạt động cộng đồng chưa đồng đều, thiết chế văn hoá chưa đáp ứng nhu cầu của người dân.

Trong bối cảnh đó, việc tổ chức lại phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” không chỉ là yêu cầu nhiệm vụ mà là điều kiện tiên quyết để củng cố đoàn kết cộng đồng, bảo tồn bản sắc và tạo nền cho phát triển bền vững.

Giai đoạn đầu, tỉnh ưu tiên thiết lập hệ thống thực thi: phân công nhiệm vụ cho hơn 30 cơ quan thành viên, kiện toàn Ban Chỉ đạo ở các xã, phường, tạo ra một bộ khung vận hành thống nhất để phong trào có “đầu mối” rõ ràng ở từng cấp. Hàng trăm văn bản chỉ đạo được ban hành, siết chặt từng đầu việc: xây dựng các danh hiệu văn hoá, hoàn thiện thiết chế, chuẩn hoá hương ước, quy ước.

Các đoàn của tỉnh xuống tận cơ sở; ngành thành viên giám sát theo lĩnh vực, bảo đảm phong trào đi vào thực chất, không hình thức. Truyền thông được “phủ sóng” mạnh: trên 20 kế hoạch tuyên truyền mỗi năm, 80 văn bản định hướng và hàng nghìn buổi truyền thông cộng đồng đưa phong trào lan tỏa đến cả vùng sâu, vùng xa.

Quan trọng nhất phong trào không đứng độc lập mà được lồng ghép cùng chương trình công tác hằng năm của từng địa phương, kết nối với Chương trình Mục tiêu quốc gia về xây dây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, xây dựng đô thị văn minh. Văn hoá trở thành trục xuyên suốt trong quản lý, trong phát triển, trong từng quyết định của địa phương. Đó là bước khởi đầu tạo nên nền móng vững chắc, để phong trào bước vào giai đoạn mang lại những kết quả rõ rệt ở từng gia đình, từng khu dân cư.

Các phong trào thiết thực được phát động nhằm xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh trong cộng đồng.

Đổi thay từ một phong trào

5 năm qua, Lào Cai xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh bằng những giải pháp đồng bộ: giáo dục chính trị, đạo đức lối sống; thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở; đưa các chuẩn mực văn hoá vào từng gia đình, khu dân cư và cơ quan, doanh nghiệp.

100% xã, phường triển khai Quy chế dân chủ; mọi nội dung từ gia đình văn hoá đến nông thôn mới đều được đưa ra để dân bàn, dân giám sát. Hạ tầng được phủ kín  với 100% các xã, phường và hơn 2.800 thôn, tổ dân phố có nhà văn hoá. Cùng với đó là hệ thống mô hình: Câu lạc bộ “Gia đình hạnh phúc”, mô hình CLB phòng chống bạo lực gia đình, mô hình Đề án Tuyên truyền, giáo dục đạo đức lối sống trong gia đình Việt Nam; mô hình Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình,”– tạo “lưới văn hoá” bao phủ từng thôn bản.

Điểm sáng rõ nhất: tình trạng tảo hôn giảm mạnh. Từ 319 trường hợp năm 2021, đến hết tháng 11/2025 chỉ còn 98 trường hợp; từ năm 2023 không còn hôn nhân cận huyết thống. Minh chứng rõ nhất nằm ở thôn Chu Lìn 2, xã Tả Phìn. Nhờ tổ truyền thông cộng đồng, nhờ chi bộ thôn sát sao, hai năm qua không có tình trạng tảo hôn; 15 trường hợp có ý định kết hôn sớm được ngăn chặn ngay từ đầu. Tư duy đổi thay kéo theo đời sống đổi thay: năm 2024, thôn có 112 gia đình văn hoá; hộ nghèo giảm từ 102 xuống 60; bà con tập trung trồng rau hàng hoá, chăn nuôi – kinh tế tiến lên từ chính sự thay đổi văn hoá.

Nếp sống văn minh trong việc cưới, tang, lễ hội cũng chuyển động mạnh: bớt hủ tục, rườm rà, gọn – sạch – đúng quy định. Bản sắc được gìn giữ với 500 thôn, bản được kiểm kê di sản, cùng hệ thống 4 di sản đại diện nhân loại, 56 di sản quốc gia, 207 di tích được bảo tồn và phát huy.

Nếu xây dựng môi trường văn hoá tạo nên nền tảng, thì xây dựng gia đình văn hoá, khu dân cư văn hoá chính là “điểm chạm” trực tiếp nhất vào đời sống của người dân. 5 năm qua, phong trào xây dựng Gia đình văn hoá – Gia đình hạnh phúc được triển khai nền nếp và ngày càng đi vào chiều sâu.

Công tác đăng ký, bình xét được thực hiện công khai tại khu dân cư, mỗi năm có khoảng 90-95% hộ tham gia; đến năm 2025, toàn tỉnh đạt 85,5% gia đình văn hoá, tăng hơn 2% so với năm 2020. Trong giai đoạn 2021-2025 đã triển khai xây dựng được trên 1.200 mô hình Xây dựng gia đình hạnh phúc;

Phong trào lan rộng với hàng loạt như: 75 mô hình phòng chống bạo lực gia đình, 25 mô hình Đề án Tuyên truyền, giáo dục đạo đức lối sống trong gia đình Việt Nam; 43 mô hình Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình; 690 Câu lạc bộ “Gia đình hạnh phúc”; 1.200 mô hình về an ninh trật tự, bảo vệ môi trường. Trên nền tảng đó, các phong trào “Thôn, tổ hạnh phúc”, “Gia đình hiếu học”, “5 không 3 sạch”, “Trường học hạnh phúc” tiếp tục được nhân rộng, tạo sự chuyển biến rõ nét trong đời sống xã hội. Đặc biệt, bằng cách làm bài bản và phù hợp với điều kiện miền núi, Lào Cai là địa phương đầu tiên trên cả nước xây dựng và công bố chỉ số hạnh phúc riêng, đạt 68,3%, tăng hơn 10% sau 5 năm – con số không chỉ phản ánh chất lượng sống được nâng lên, mà còn cho thấy hướng đi đúng đắn trong phát triển bền vững, lấy hạnh phúc của người dân làm thước đo.

Ở cấp cộng đồng, khu dân cư văn hoá ngày càng rõ nét: từ 72% năm 2020 lên 75,5% năm 2025; 94% gia đình chính sách có mức sống từ trung bình trở lên; 85% khu dân cư không có người nghiện ma túy và 90% thực hiện tốt nếp sống văn minh trong cưới, tang, lễ hội.

Từ những gia đình hạnh phúc đến các khu dân cư văn hoá tiêu biểu, phong trào đã tạo nền móng vững chắc cho cộng đồng. 100% khu dân cư đã ký kết thực hiện hương ước, quy ước; hàng nghìn tuyến đường hoa, đường điện thắp sáng, mô hình tự quản được hình thành. 6.813 tổ nhóm tự quản hoạt động thường xuyên; trên 80% vụ việc hoà giải thành công ngay từ cơ sở. Hạ tầng nông thôn từ giao thông, điện, nước đến môi trường được bổ sung từng năm bằng hàng vạn ngày công, hàng tỷ đồng người dân tự nguyện đóng góp.

Người dân cũng là lực lượng chính tạo nên diện mạo mới: hiến đất làm công trình, xây dựng 10 nhà văn hóa thôn, lắp đặt hơn 25 km đường điện chiếu sáng và đóng góp trên 28 tỷ đồng cho hạ tầng. Đến nay, 25/30 thôn đạt thôn kiểu mẫu; thu nhập bình quân năm 2024 đạt 64 triệu đồng/người/năm.

Cùng với khu dân cư, phong trào văn hoá còn lan tỏa trong công sở, nhà máy, doanh nghiệp. 5 năm qua, phong trào xây dựng “Cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hoá” trở thành trục xuyên suốt, vừa giáo dục tư tưởng, vừa xây dựng tác phong công nghiệp, vừa chăm lo đời sống người lao động.

Giai đoạn 2017-2021, toàn tỉnh có 115 cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp được công nhận lại danh hiệu “Cơ quan đạt chuẩn văn hóa”, “Đơn vị đạt chuẩn văn hóa”, “Doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa”. Tỷ lệ cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hoá luôn giữ ở trên 96%; riêng 2023–2024 có 2.556 đơn vị được công nhận. Nhiều mô hình tiêu biểu được duy trì bền vững như Bệnh viện Đa khoa Bảo Thắng, Công ty Cấp nước Lào Cai, Công ty THHH tư vấn Công nghiệp Lào Cai…

Cùng lúc, các phong trào xoá đói giảm nghèo giúp tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân 4%/năm; phong trào phòng chống tệ nạn xã hội giữ vững an ninh cơ sở. Toàn tỉnh có 7.720 mô hình điển hình tiên tiến, 2.150 đội văn nghệ, 2.300 câu lạc bộ thể thao và 324 trung tâm học tập cộng đồng với hơn 160.000 lượt người tham gia.

Tất cả tạo nên “lực đẩy mềm” giúp Lào Cai phát triển bền vững: kinh tế mạnh hơn, đời sống tinh thần phong phú hơn và môi trường xã hội ngày càng văn minh.

Tuyên truyền phòng chống bạo lực gia đình bằng hình thức sân khấu hoá.

Định hướng chiến lược từ nền tảng 5 năm

Trong nhiệm kỳ đầu tiên sau hợp nhất, Lào Cai đặt mục tiêu phát triển nhanh, xanh, bền vững; giàu bản sắc và hướng tới hạnh phúc người dân với triết lỹ “Xanh, Hài hòa, Bản sắc, Hạnh phúc”. Để đạt được điều đó, phong trào văn hoá không thể dừng lại ở những kết quả đã có mà phải chuyển mình mạnh mẽ hơn.

Giai đoạn tới, tỉnh xác định trọng tâm: tiếp tục củng cố, duy trì và nâng hiệu quả phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”, tăng cường sự tham gia của mọi tầng lớp nhân dân, tạo chuyển biến tích cực trong xây dựng và phát huy sức mạnh văn hóa, con người Lào Cai thành động lực phát triển kinh tế - xã hội. Không ngừng nâng cao đời sống văn hóa tinh thần và chỉ số hạnh phúc cho người dân, bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng.

Các mục tiêu cụ thể đến năm 2030 được đặt ra rõ ràng: 88,5% hộ đạt Gia đình văn hoá; 80,5% thôn, tổ dân phố văn hóa; Trên 43,5% người dân luyện tập thể thao thường xuyên; 100% xã, phường đưa giáo dục đạo đức, lối sống vào hương ước, quy ước; 100% thôn, tổ dân phố có nhà văn hoá và câu lạc bộ văn hoá, văn nghệ – thể thao; 100% khu dân cư tổ chức hiệu quả Ngày hội Đại đoàn kết.

Nhưng mọi chiến lược chỉ tạo thành sức mạnh khi hoà vào ý chí của hơn 1,78 triệu người dân. Khi đó, phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá không còn là khẩu hiệu mà trở thành nếp sống hằng ngày.

Năm năm qua, phong trào đã góp phần tạo nên một Lào Cai an toàn hơn, sáng – xanh – sạch – đẹp hơn.

Năm năm tới, phong trào ấy sẽ là điểm nhấn chiến lược trong hành trình hiện thực hoá Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh nhiệm kỳ 2025-2030.

Đó là lựa chọn phát triển đặt văn hoá ở vị trí trung tâm – nơi bản sắc văn hóa con người trở thành nền tảng để Lào Cai phát triển xanh, hài hòa, hạnh phúc.