Sơn tra còn có tên gọi là táo mèo, mọc tự nhiên thành rừng và xen với diện tích rừng tự nhiên trên những đỉnh núi cao ở khu vực Trạm Tấu, Mù Cang Chải, tỉnh Lào Cai. Đây là cây bản địa, có sức sống mãnh liệt nên có thể trồng ở những nơi đất nghèo dinh dưỡng, đất đồi dốc, giúp giữ đất, chống xói mòn, sạt lở, đặc biệt trong mùa mưa bão, góp phần phủ xanh đất trống, đồi trọc lại mang hiệu quả kinh tế.

Vì thế, từ nhiều năm nay, các xã ở khu vực này đã khuyến khích, vận động người dân trồng, chăm sóc, bảo vệ, nhân rộng cây sơn tra - coi đây là cây giảm nghèo bền vững. Người dân được nhận hỗ trợ cây giống, nhân công trồng, chăm sóc rừng trồng bổ sung và được hưởng toàn bộ sản phẩm khi cây cho quả; được hưởng tiền công bảo vệ rừng; được tập huấn, chuyển giao kỹ thuật làm giàu rừng và các dịch vụ khác.

Đổi lại, người dân cam kết bảo vệ, chăm sóc rừng trồng theo quy định. Nhờ đó, đến nay, cây sơn tra đã phát triển thành vùng hàng hóa đặc sản rộng 10.000 ha, trong đó khoảng 50% diện tích đã cho thu hoạch, sản lượng đạt trên 7.000 tấn/năm, doanh thu đạt gần 40 tỷ đồng mỗi năm.Ông Sùng Thành Công, Chủ tịch UBND xã Nậm Có chia sẻ:

Qua nhiều năm, cây sơn tra đã mang lại hiệu quả kinh tế, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo đa chiều của xã bình quân 8%/năm, riêng năm 2024, giảm tới 10,57%. Xã hình thành được vùng nguyên liệu trên 1.400 ha sơn tra; trong đó, có khoảng 300 ha đã cho thu hoạch quả, năng suất đạt trung bình từ 1,5 - 2 tấn/ha. Địa phương rất mong tỉnh tiếp tục hỗ trợ, liên kết doanh nghiệp, cơ sở sản xuất chế biến thu mua sơn tra với giá ổn định để bà con yên tâm sản xuất và thoát nghèo bền vững.

Thời điểm từ tháng 8 đến tháng 10 hằng năm là mùa thu hoạch sơn tra. Các địa phương đang tích cực tuyên truyền người dân không thu hoạch ồ ạt, hằng ngày bán ra thị trường số lượng vừa đủ, không để tư thương ép giá.

Từ sáng sớm, gia đình chị Sùng Thị Bla ở thôn Trống Khua, xã Lao Chải đã chăm chỉ tỉa trước những quả chín, mẫu mã đẹp theo đơn đặt hàng. Từ trên cây, những quả sơn tra chín vàng được hái cẩn thận, cho vào gùi, rồi vận chuyển xuống chợ hoặc các điểm thu mua.

Chị Sùng Thị Bla chia sẻ: Đầu mùa nên bán được giá hơn, cả gia đình tranh thủ dậy sớm, lên nương, chọn từng quả để bán cho thương lái. Hiện tại, giá bán sơn tra quả đang được thu mua 8.000 - 10.000 đồng/kg, vào chính vụ chỉ được 4.000 - 6.000 đồng/kg. Dù giá chưa cao nhưng năm nào gia đình cũng thu khoảng 3 - 4 tấn quả, thu nhập khoảng 20 triệu đồng/năm, cao hơn so với trồng lúa, ngô vì không mất chi phí giống, vật tư, chăm sóc. Hằng năm, chỉ cần không để gia súc phá, không để trộm vặt quả, không để xảy ra cháy thì trồng sơn tra một lần có thể thu hoạch lâu dài.

Ở xã Lao Chải hiện nay, nhà trồng ít thì cũng thu khoảng chục triệu đồng, nhà trồng nhiều có khi thu vài chục triệu đồng. So với thành thị, nguồn thu nhập này còn thấp, tuy nhiên, với mỗi gia đình người Mông, cả năm lao động sản xuất, sau khi trừ hết chi phí, dù thu nhập chưa đến 10 triệu đồng, nhưng vẫn là nguồn thu nhập khá. Bán quả sơn tra, các gia đình có tiền lo cho con vào năm học mới, mua trâu, bò giống để phát triển kinh tế...

Không chỉ dừng lại ở việc bán quả tươi, sơn tra còn được chế biến thành nhiều sản phẩm như: rượu sơn tra, sơn tra khô, mứt, ô mai, giấm, trà, kẹo, sơn tra dầm xổi... được các cơ sở sản xuất trên địa bàn tỉnh xuất bán khắp cả nước, nâng cao giá trị cho loại nông sản đặc trưng này.

Đặc biệt, trên địa bàn tỉnh còn có nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh đã nghiên cứu, đầu tư máy móc - công nghệ chế biến để sơn tra không chỉ là sản phẩm thô mà được đóng hộp, có logo, nhãn mác và kiểm định tiêu chuẩn chất lượng...

Chị Đoàn Thị Lương, Giám đốc Hợp tác xã Chế biến, kinh doanh tổng hợp Đoàn Lương, phường Yên Bái chia sẻ: Quả sơn tra có vị chua, chát, ít ngọt nên không phải ai cũng thích. Bởi vậy, chúng tôi đã nghiên cứu kết hợp gia vị, tạo ra các sản phẩm mới phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng. Chẳng hạn, sản phẩm mứt, ô mai... kết hợp thêm đường, muối, gừng một lượng thích hợp để giữ nguyên vị ngon; điều chỉnh nhiệt độ, thời gian khi sên hoặc sấy để tạo độ dẻo, vị bùi. Đến nay, chúng tôi đã đưa 4 sản phẩm (ô mai, mứt, rượu, giấm) ra thị trường, được người tiêu dùng đón nhận và phản hồi rất tích cực. 3/4 sản phẩm này đã được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao.

Công ty TNHH Sản xuất Y học cổ truyền và Đông dược Thế Gia cũng đã đầu tư dây chuyền sản xuất hiện đại, tự động hóa để chế biến đa dạng sản phẩm từ quả sơn tra như: trà táo mèo Shan Thịnh dạng bột, nước táo mèo dạng lon, kẹo C táo mèo, nước ép táo mèo thạch trái cây. Sản phẩm đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm của Bộ Y tế và tiêu chuẩn xuất khẩu châu Âu, được chứng nhận sản phẩm OCOP 4 sao của tỉnh. Hiện, Công ty còn ký kết hợp đồng phân phối độc quyền với Công ty Bánh kẹo Hải Hà, đưa sản phẩm lan tỏa mạnh mẽ tới thị trường các tỉnh phía Nam.

Mùa thu hoạch sơn tra đang đến. Thứ quả với vị chua chát đặc trưng đã mang lại no ấm cho người trồng, trở thành nhiều sản phẩm đặc sản, có thương hiệu, chất lượng, góp phần phát triển kinh tế địa phương, khẳng định vị thế của nông sản Lào Cai trên thị trường.

https://baolaocai.vn/no-am-son-tra-post879889.html