Lào Cai là tỉnh miền núi biên giới phía Tây Bắc Tổ quốc, đồng bào dân tộc chiếm phần lớn, khoảng 66,2% dân số toàn tỉnh; trong đó, đa phần dân số sống ở khu vực nông thôn. Những năm qua, nhiều chương trình, dự án, chính sách dân tộc được triển khai hiệu quả, tạo sự chuyển biến tích cực trên các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, thực tế, vùng DTTS và miền núi Lào Cai vẫn còn một số khó khăn, hạn chế, như: Kinh tế phát triển chưa bền vững, chuyển dịch cơ cấu kinh tế còn chậm; kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội tuy đã được đầu tư xây dựng, nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển, nhất là ở các vùng đặc biệt khó khăn, vùng cao, biên giới; việc huy động và sử dụng các nguồn lực đầu tư chưa tương xứng với nhu cầu thực tế. Tỷ lệ hộ nghèo DTTS còn cao, kết quả giảm nghèo chưa bền vững... Bên cạnh đó, bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của một số DTTS đang dần bị mai một, trong khi một số hủ tục lạc hậu của một bộ phận người DTTS vẫn còn tồn tại, nhất là nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, gây ảnh hưởng đến phát triển kinh tế, nâng cao đời sống của người dân.

Ra mắt Câu lạc bộ "Nói không với tảo hôn, không kết hôn cận huyết".

Nhận thức tác hại của tảo hôn, những năm qua, tỉnh Lào Cai đã triển khai thực hiện nhiều chủ trương, chính sách phòng, chống và ngăn chặn tảo hôn nhằm thực hiện mục tiêu chiến lược nâng cao sức khỏe, trí tuệ, tầm vóc của cộng đồng các dân tộc trên địa bàn tỉnh. Uỷ ban nhan dân tỉnh đã ban hành Quyết định thành lập Ban chỉ đạo phòng, chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số; phân công nhiệm vụ cho các thành viên; ban hành kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết số 43-NQ/TU ngày 25/9/2023 của Tỉnh uỷ Lào Cai. Tổ chức họp Ban chỉ đạo tỉnh đánh giá kết quả thực hiện công tác phòng, chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống theo từng kỳ, từng năm. Giao chỉ tiêu cho các địa phương thực hiện can thiệp làm giảm số người tảo hôn 30%/năm, số phụ nữ dân tộc thiểu số dưới 18 tuổi sinh con giảm 25%/năm. Chỉ đạo các địa phương đẩy mạnh thực hiện công tác phòng, chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống; triển khai thực hiện trong toàn hệ thống chính trị, góp phần nâng cao nhận thức cho đồng bào dân tộc thiểu số về hôn nhân và gia đình, về tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống; thường xuyên nắm tình hình, ngăn ngừa và xử lý các trường hợp vi phạm pháp luật về hôn nhân và gia đình, nhằm làm giảm tình trạng tảo hôn trên địa bàn tỉnh.

Tuy nhiên, trong năm 2024, trên địa bàn tỉnh vẫn còn để xảy ra 80 trường hợp tảo hôn và 756 phụ nữ dân tộc thiểu số dưới 18 tuổi sinh con (trong đó 700 người sinh con lần đầu). Nguyên nhân chủ yếu là do một số địa phương cấp xã chưa quan tâm đúng mức đến công tác phòng, chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, can thiệp làm giảm số phụ nữ DTTS dưới 18 tuổi sinh con; thiếu sự chỉ đạo cụ thể. Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật và triển khai thực hiện phòng, chống tảo hôn còn hạn chế, tuyên truyền chưa sâu, chưa tập trung vào đối tượng; Một số gia đình buông lỏng quản lý và chấp nhận chiều theo ý thích của con cái, coi tảo hôn là việc bình thường trong cuộc sống. Công tác phối hợp quản lý học sinh giữa nhà trường và gia đình chưa chặt chẽ nên chưa kịp thời phát hiện các trường hợp tảo hôn. Việc nhận thức về hậu quả của tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, sinh con sớm và ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận nhân dân còn hạn chế. Một số thôn bản, một số địa phương cấp xã còn tình trạng che giấu, không khai báo về số liệu thực tế vụ việc tảo hôn, gây trở ngại cho việc quản lý nhà nước và áp dụng biện pháp can thiệp.

Trước tình hình trên, trong năm 2024, Uỷ ban nhân dân tỉnh đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, địa phương vào cuộc, tổ chức 3.685 hội nghị lồng ghép cho 238.220 lượt người; tổ chức 230 hội nghị tổng kết, hội thảo, tọa đàm cho 29.319 lượt người; in 168 pa nô, áp phích; 32.418 tờ rời; 127 hội nghị tập huấn nâng cao năng lực cho 5.493 lượt đội ngũ cán bộ làm công tác dân tộc, tuyên truyền viên; 61 hội thi cho 44.224 lượt người tham gia với các nội dung tuyên truyền về Luật Hôn nhân và Gia đình, tư vấn về hôn nhân, kiến thức chăm sóc sức khỏe sinh sản...

Bên cạnh đó các cơ quan, đơn vị, địa phương đã phối hợp tích cực thực hiện các giải pháp nhằm ngăn chặn tình trạng tảo hôn, chọn lọc các điểm nóng về tảo hôn để giải quyết; xử lý nghiêm những gia đình tổ chức tảo hôn và các đối tượng mai mối dẫn đến tảo hôn. Triển khai các chuyên đề giáo dục giới tính trong nhà trường.

Để việc tuyên truyền hiệu quả hơn, đội ngũ cán bộ kết hợp tổ chức tập huấn, xây dựng các tiểu phẩm, ấn phẩm, tờ rơi, pa nô, áp phích... Triển khai các hội nghị tuyên truyền, hội thảo, hội thi, tọa đàm, giao lưu văn hóa, văn nghệ; kết hợp tổ chức các lễ hội truyền thống của dân tộc, lồng ghép trong các buổi sinh hoạt văn hóa, giúp đồng bào tiếp cận thông tin, tham gia tối đa.

Để thay đổi nhận thức của người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số không thể một sớm, một chiều. Do đó, cần sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, cùng với việc nâng cao nhận thức của đồng bào, cán bộ các cấp cũng phải được nâng cao. Mặt khác, cần đẩy mạnh hơn nữa đầu tư phát triển kinh tế - xã hội cho đồng bào, đời sống được nâng lên, tình trạng tảo hôn sẽ được đẩy lùi.

Trong năm 2025, để công tác phòng, chống tảo hôn trên địa bàn tỉnh đạt mục tiêu theo Nghị Quyết số 43-NQ/TU đề ra, Uỷ ban nhân dân tỉnh tiếp tục chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, địa phương tiếp tục can thiệp làm giảm 30% số người DTTS tảo hôn và không để xảy ra trường hợp hôn nhân cận huyết thống; giảm 25% số phụ nữ DTTS dưới 18 tuổi sinh con so với năm 2024.

Đặc biệt đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi trên lĩnh vực hôn nhân và gia đình; thực hiện có hiệu quả các chính sách về dân tộc trong đó đặc biệt quan tâm công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, y tế, giáo dục kỹ năng sống đối với đối tượng là thanh thiếu niên, học sinh. Phát huy vai trò đội ngũ tuyên truyền viên pháp luật, già làng, cán bộ thôn bản, người có uy tín trong cộng đồng, để tuyên truyền cho nhân dân hiểu và thực hiện về Luật Hôn nhân và Gia đình, Luật Trẻ em, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình, Luật Bình đẳng giới...

Quan trọng nhất là tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, tạo việc làm, nâng cao nhận thức, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân, từng bước xóa bỏ các tập tục lạc hậu, qua đó góp phần phòng ngừa, ngăn chặn hiệu quả tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong đồng bào dân tộc thiểu số. Đề cao trách nhiệm và huy động sức mạnh tổng hợp của các cấp, các ngành, phát huy vai trò của Mặt trận tổ quốc, đoàn thanh niên, hội phụ nữ, già làng, trưởng bản, người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số tham gia công tác tuyên truyền, vận động phát hiện, ngăn ngừa các trường hợp vi phạm pháp luật liên quan đến hôn nhân và gia đình.