Lào Cai - hơn 30 năm nỗ lực bảo vệ và thúc đẩy quyền con người. (Ảnh minh hoạ)

Năm 1991, thu ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh chỉ đạt 36 tỷ đồng. Thu nhập bình quân đầu người mới đạt 680.000 đồng/người/năm, xếp thứ 60/63 tỉnh, thành. 7/10 huyện chưa có điện lưới quốc gia, 138/180 xã thuộc diện đặc biệt khó khăn, 54/180 xã chưa có đường giao thông đến trung tâm; cơ sở hạ tầng và công nghiệp gần như bị tàn phá hoàn toàn. 14 xã “trắng” về giáo dục. Gần 55% hộ dân thuộc diện đói, nghèo, đứng thứ 5/63 địa phương có tỷ lệ hộ nghèo cao nhất cả nước.  

Mặc dù khó khăn, thách thức là vậy, song Lào Cai đã sớm xác định lộ trình, bước đi phù hợp, với những quyết sách táo bạo và đầy sáng tạo trong suốt 7 nhiệm kỳ (từ nhiệm kỳ X đến nhiệm kỳ XVI) của 30 năm qua.  Mỗi một giai đoạn, Đảng bộ tỉnh Lào Cai đã đề ra những chủ trương, quyết sách mang tầm chiến lược.

Giai đoạn 1991-2000, tập trung tái thiết, phát triển kinh tế để ổn định, cải thiện đời sống của nhân dân. Giai đoạn 2001-2010, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, trong đó xác định ngành công nghiệp là mũi nhọn, đồng thời tạo dựng các không gian, cơ sở hạ tầng lớn để tạo sức lan tỏa, đột phá cho phát triển. Trọng tâm là việc di dời khu hành chính cấp tỉnh về địa điểm mới, mở ra không gian đô thị văn minh, hiện đại cho hiện tại và tương lai, dành toàn bộ khu thị xã Lào Cai cũ cho phát triển kinh tế cửa khẩu, trở thành cửa ngõ kết nối giao thông trên tuyến hành lang kinh tế Côn Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Đồng thời, tích cực đề xuất Trung ương xây dựng đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai tạo tiền đề cho sự phát triển vượt bậc về kinh tế - xã hội của tỉnh ở giai đoạn sau. Giai đoạn 2011-2020, tăng tốc khai thác mạnh mẽ, hiệu quả các tiềm năng, thế mạnh của tỉnh, phát triển bứt phá các ngành kinh tế mũi nhọn, vùng kinh tế động lực đi liền với ưu tiên đầu tư vùng nông thôn, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân các dân tộc vùng cao biên giới, vùng khó khăn. Với sự nỗ lực, tinh thần đoàn kết, đồng lòng của cả hệ thống chính trị, sự đồng thuận của doanh nghiệp và nhân dân, Lào Cai đã đạt được thành tựu to lớn, toàn diện trên tất cả các lĩnh vực. 

Kinh tế Lào Cai từ một trong sáu tỉnh nghèo nhất cả nước, đã vươn lên thành tỉnh phát triển đứng trong tốp đầu của vùng Tây Bắc và Trung du, Miền núi phía Bắc. Tốc độ tăng trưởng kinh tế liên tục duy trì ở mức cao, bình quân giai đoạn 1991 - 2020 đạt khoảng 10%/năm; cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực; quy mô nền kinh tế tăng nhanh; GRDP bình quân đầu người gấp hơn 100 lần. Thu ngân sách nhà nước trên địa bàn gấp hơn 250 lần từ 36 tỷ đồng (1991) lên 77.223 tỷ đồng (2024). Tăng trưởng ngân sách giúp tỉnh đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế và an sinh xã hội, đảm bảo các quyền cơ bản của người dân.

Ngành nông nghiệp duy trì mức tăng trưởng khá, từ chỗ nhân dân trong tỉnh chủ yếu ăn ngô (mèn mén) thay cơm, chỉ có khoảng 1/3 đồng bào được ăn gạo vào năm 1991, đến nay đã đảm bảo an ninh lương thực trong tỉnh và một phần cung cấp ra ngoài tỉnh, tổng sản lượng lương thực có hạt tăng gấp gần 4 lần. Bước đầu đã phát huy và khai thác tốt lợi thế về địa hình, khí hậu, đất đai, điều kiện tự nhiên để phát triển đa dạng cây trồng, vật nuôi, xây dựng các vùng sản xuất hàng hóa, các sản phẩm đặc sản địa phương có giá trị kinh tế cao.

Mô hình nông nghiệp công nghệ cao gắn với du lịch đang tạo công ăn việc làm giúp nâng cao đời sống cho bà con dân tộc thiểu số tại Sa Pa.

Giá trị sản xuất công nghiệp tăng 680 lần: Đạt 37.050 tỷ đồng (2020) so với gần như con số không trong năm 1991. Sự bứt phá trong công nghiệp không chỉ tạo việc làm, cải thiện sinh kế mà còn khẳng định quyền lao động, một trong các quyền cơ bản của con người.

Khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai hoạt động sôi động, thu hút được hàng nghìn doanh nghiệp, tổ chức tham gia hoạt động kinh doanh, khẳng định vị trí “mũi nhọn” của nền kinh tế. Giá trị kim ngạch xuất, nhập khẩu qua các cửa khẩu Lào Cai tăng gấp hàng trăm lần. Du lịch từ chỗ mới có sản phẩm du lịch nghỉ dưỡng ở Sa Pa, nay được khai thác hiệu quả, thể hiện được sự đa dạng, phong phú, nét đặc trưng riêng biệt, độc đáo của Lào Cai (du lịch văn hóa, du lịch nghỉ dưỡng, du lịch tham quan, du lịch sinh thái, du lịch tâm linh…) với các điểm du lịch tại Sa Pa, Bắc Hà, Bát Xát và thành phố Lào Cai, đặc biệt Khu du lịch quốc gia Sa Pa, với đỉnh Phan Si Păng hùng vĩ từng bước khẳng định vị thế trên bản đồ du lịch Việt Nam, cũng như thế giới. Số lượng khách và doanh thu du lịch tăng mạnh qua các năm. Kinh tế du lịch chiếm 15% tổng GRDP, đóng góp quan trọng, vững chắc vào sự phát triển chung của tỉnh. Dịch vụ logistic được hình thành, phát triển nhanh cùng với sự phát triển của khu kinh tế cửa khẩu, các trung tâm thương mại, ngân hàng, hệ thống siêu thị, mạng lưới chợ, khách sạn, nhà hàng phát triển. Vận tải hành khách công cộng thông suốt nội tỉnh và liên tỉnh.

Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được đầu tư, nâng cấp, tương đối đồng bộ. Nhiều khu đô thị, nhà ở thương mại hiện đại được hình thành, trong đó điểm nhấn là việc hoàn thành khu đô thị hành chính mới Lào Cai - Cam Đường. Hệ thống giao thông được kết nối xuyên suốt (đường bộ, đường sắt, đường thủy và tương lai gần là đường hàng không). Hàng chục cây cầu hiện đại qua sông được xây dựng. Đặc biệt, tuyến cao tốc Nội Bài - Lào Cai dài nhất Việt Nam. Công trình được ví là trục “kinh tế xương sống” cho cả khu vực Tây Bắc, con đường này không chỉ đặc biệt quan trọng đối với các tỉnh đi qua, mà còn có ý nghĩa với cả vùng và cả nước, cũng như thúc đẩy sự hợp tác phát triển các nước trong khu vực. Diện mạo khu vực nông thôn có nhiều khởi sắc, 100% xã và 98% thôn, bản có đường ô tô đến trung tâm, trong đó cơ bản đường tới các thôn, bản được cứng hóa; 100% các xã có hạ tầng viễn thông, công nghệ thông tin; 100% thôn có điện lưới quốc gia.

Đi đôi với phát triển kinh tế, lĩnh vực văn hóa - xã hội có chuyển biến mạnh mẽ và đạt nhiều thành tựu quan trọng. Sự nghiệp giáo dục và đào tạo là một điểm nhấn tiêu biểu, là nhân tố quan trọng đảm bảo cho sự phát triển toàn diện của Lào Cai. Giáo dục Lào Cai từ tỉnh trong tốp cuối cả nước khi tái lập đã vươn lên đứng trong tốp đầu các tỉnh khu vực miền núi phía Bắc. Tỷ lệ học sinh thi đỗ tốt nghiệp và vào học các trường đại học, cao đẳng hằng năm đạt cao. Năm 2000, hoàn thành phổ cập giáo dục tiểu học - chống mù chữ; năm 2005 đạt chuẩn giáo dục tiểu học đúng độ tuổi; năm 2007 đạt chuẩn phổ cập trung học cơ sở; năm 2013 đạt chuẩn phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi (đứng thứ 7/63 tỉnh, thành phố trên toàn quốc). Thành tựu giáo dục giúp đảm bảo quyền được học hành cho trẻ em, đặc biệt ở những vùng sâu, vùng xa. Đây là nền tảng để cải thiện chất lượng nguồn nhân lực và giảm bất bình đẳng xã hội.

Chất lượng bảo vệ, chăm sóc sức khỏe Nhân dân được nâng lên, mạng lưới y tế phát triển từ tỉnh đến thôn bản. Ngày tái lập tỉnh, Lào Cai còn 15 xã trắng về y tế; sau 30 năm tái lập tỉnh, Lào Cai thành lập được 14 bệnh viện, trong đó có 05 bệnh viện tuyến tỉnh gồm Bệnh viện Đa khoa tỉnh có quy mô 700 giường bệnh và 4 bệnh viện chuyên khoa với tổng số 610 giường bệnh; 9 bệnh viện đa khoa huyện với tổng số 1.520 giường bệnh; 18 phòng khám đa khoa khu vực, quy mô 275 giường bệnh và 152 trạm y tế ở các xã, phường, thị trấn. Số bác sĩ đạt 12,6 người/10.000 dân và 42,9 giường bệnh/10.000 dân, cao so với mức trung bình quốc gia. Tăng cường hệ thống y tế thể hiện sự cam kết của tỉnh trong đảm bảo quyền được chăm sóc sức khỏe, một quyền cơ bản của con người. Đưa dịch vụ y tế đến gần hơn với người dân ở vùng sâu, vùng xa, đảm bảo quyền tiếp cận y tế không bị bỏ sót.

Chương trình giảm nghèo và đảm bảo an sinh xã hội cho các đối tượng chính sách, đồng bào dân tộc thiểu số, vùng khó khăn được chú trọng. Tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh từ 54,8% (1991) xuống 10,94% (2024). Giảm nghèo bền vững là minh chứng rõ ràng cho sự nỗ lực đảm bảo quyền được hưởng một cuộc sống đầy đủ, an sinh xã hội và tiếp cận cơ hội phát triển cho mọi người dân.

Quốc phòng, an ninh luôn được đảm bảo và giữ vững, quan hệ đối ngoại ngày càng được mở rộng, tăng cường, đặc biệt với tỉnh Vân Nam (Trung Quốc). Lào Cai là tỉnh đầu tiên tổ chức cắm mốc và hoàn thành phân giới cắm mốc sớm trên đất liền khu vực biên giới Việt Nam - Trung Quốc (năm 2007). Tuyến biên giới giữa tỉnh Lào Cai và tỉnh Vân Nam được đánh giá thực sự là biên giới điển hình trên toàn tuyến biên giới Việt – Trung vừa thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, vừa khẳng định được vai trò “phên dậu” của Tổ quốc. Qua đó, đảm bảo quyền được sống trong hòa bình và an ninh cho người dân vùng biên giới, thúc đẩy hợp tác kinh tế - xã hội với các nước láng giềng.

Hơn 30 năm qua, từ một tỉnh khó khăn nhất, Lào Cai  đã thực sự chuyển mình, bứt phá trở thành tỉnh phát triển, sôi động nhất của khu vực Tây Bắc. Thế và lực của Lào Cai đang từng ngày lớn mạnh, đưa Lào Cai ngày nay trở thành vị trí trung tâm kết nối dọc của hành lang kinh tế Côn Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng – Quảng Ninh, kết nối ngang Đông - Tây giữa các tỉnh biên giới phía Bắc, là cầu nối, cửa ngõ không chỉ của Việt Nam mà của cả các nước ASEAN. 

Thành tựu có được sau hơn 30 năm được làm nên bởi từ mồ hôi, công sức, trí tuệ, tâm huyết của lớp lớp các thế hệ cha anh đi trước, từ sự nỗ lực cố gắng vươn lên của các cấp các ngành và tầng lớp nhân dân trong tỉnh. Đặc biệt, là vai trò tiên phong của Đảng bộ tỉnh đã lãnh đạo quần chúng, quân, dân các dân tộc Lào Cai vượt khó khăn, để gặt hái những thành tựu to lớn và ý nghĩa./.