Đẩy mạnh tuyên truyền, giới thiệu văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số.

Với quan điểm nhất quán, Đảng và Nhà nước ta luôn khẳng định văn hóa nói chung, văn hóa dân tộc thiểu số nói riêng là một bộ phận quan trọng, là động lực của sự phát triển. Công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số luôn là một nội dung quan trọng được Đảng và Nhà nước ta quan tâm, chỉ đạo trong suốt quá trình lãnh đạo, điều hành đất nước. Với quan điểm nhất quán, Đảng và Nhà nước ta đã khẳng định, văn hóa các DTTS là một bộ phận quan trọng của nền văn hóa Việt Nam thống nhất, đa dạng. Các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ban hành và thực hiện đã góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời tạo động lực để phát triển đời sống kinh tế, xã hội, ổn định chính trị, an ninh quốc phòng vùng đồng bào DTTS.

Trên địa bàn tỉnh Lào Cai, đồng bào DTTS chiếm trên 66% dân số. Đồng bào không chỉ có truyền thống cách mạng, đoàn kết, mà mỗi dân tộc đều có bản sắc văn hóa đặc trưng, tạo nên sự phong phú, đa dạng về văn hóa. Đây vừa là tiềm năng, là động lực để Lào Cai gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa bản địa, xây dựng cốt cách con người Lào Cai.

Đội văn nghệ thôn, bản hoạt động hiệu quả.

Xác định văn hóa truyền thống là yếu tố quan trọng giúp tạo nên bản sắc riêng biệt của mỗi dân tộc và cộng đồng, các yếu tố văn hóa truyền thống như phong tục, lễ hội, trang phục, kiến trúc, ẩm thực và nghệ thuật dân gian luôn được giữ gìn và đóng góp lớn vào việc xây dựng và bảo vệ giá trị tinh thần của cộng đồng. Những nét văn hóa này không chỉ tạo nên sự đa dạng văn hóa mà còn góp phần tạo dựng thương hiệu cho địa phương, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước. Vì vậy, việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào DTTS luôn được các cấp ủy Đảng, chính quyền triển khai đồng bộ, bài bản.

Tính đến hết năm 2023, Lào Cai đã đạt được nhiều thành tựu ấn tượng trong công tác bảo tồn di sản văn hóa, với 40 di sản văn hóa phi vật thể được công nhận là di sản văn hóa cấp quốc gia, cùng với 2 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa đại diện của nhân loại, 02 bảo vật quốc gia, 56 di tích và danh thắng cấp quốc gia và cấp tỉnh, tạo thành một hệ thống di sản phong phú, có giá trị lịch sử và văn hóa, là tài nguyên quan trọng cho phát triển du lịch. Những di sản này không chỉ thu hút du khách mà còn góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững, củng cố tinh thần đoàn kết cộng đồng và bảo vệ an ninh biên giới.

Trong những năm qua, cấp ủy, chính quyền tỉnh đã đặc biệt quan tâm đến công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, tạo sự đồng thuận trong nhân dân, huy động các nguồn lực cho công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa vùng đồng bào DTTS nhằm khai thác tối đa tiềm năng, thế mạnh để phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn theo hướng bền vững. Qua đó, hệ thống di sản văn hóa vật thể, phi vật thể phong phú và hết sức quý báu của các dân tộc tỉnh Lào Cai đã được quan tâm đầu tư bảo tồn, phát huy tương đối hiệu quả, làm cho giá trị các di sản văn hóa thấm sâu, lan tỏa rộng rãi trong đời sống xã hội.

Để có những kết quả trên, thời gian qua, tỉnh Lào Cai đã có nhiều giải pháp bảo tồn, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc trong tỉnh gắn với phát triển kinh tế, đặc biệt là du lịch. Tỉnh đã ban hành nhiều chỉ thị, nghị quyết, đề án, kế hoạch nhằm phát huy giá trị văn hóa các dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Cụ thể, Tỉnh ủy Lào Cai đã ban hành đề án số 13 về "Phát triển thiết chế văn hóa, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc Lào Cai giai đoạn 2011-2015"; Đề án số 08-ĐA/TU ngày 27/11/2015 về "Phát triển văn hóa, thể thao tỉnh Lào Cai giai đoạn 2016-2020"; Đề án số 3 “Phát triển kinh tế du lịch Lào Cai giai đoạn 2015-2020”; Dự án "Bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia trên địa bàn tỉnh Lào Cai, giai đoạn 2017-2020"; Dự án “Phát triển du lịch cộng đồng gắn với xây dựng nông thôn mới tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017-2020”; Đề án số 03 “Phát triển văn hóa, du lịch tỉnh Lào Cai giai đoạn 2020-2025”; Nghị quyết số 09-NQ/TU ngày 27/8/2021 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lào Cai về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Lào Cai đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển bền vững”...

Một trong những chính sách quan trọng là bảo tồn các lễ hội truyền thống, làng nghề thủ công và nghệ thuật dân gian của các dân tộc thiểu số. Các lễ hội như Lễ hội Gầu Tào của người H’mông, Lễ hội Lồng Tồng của người Tày, hay Lễ hội cúng thần linh của người Dao được tổ chức đều đặn, nhận sự hỗ trợ từ chính quyền để duy trì phong tục, tập quán của các dân tộc bản địa. Song song với việc phục dựng các lễ hội truyền thống, Lào Cai triển khai dự án nghiên cứu, sưu tầm di sản văn hoá nghệ thuật. Sưu tầm, bảo tồn di sản múa, âm nhạc múa các nhóm, ngành dân tộc Mông, Dao, Hà Nhì ở Lào Cai, hiện nay hầu hết tại các bản du lịch cộng đồng đều có đội biểu diễn văn nghệ. Ngoài việc lưu giữ, truyền dạy cho lớp trẻ những bài múa truyền thống của dân tộc, các đội văn nghệ này còn biểu diễn phục vụ khách du lịch, tăng thêm thu nhập cải thiện đời sống. Một số đội văn nghệ hoạt động hiệu quả, thường xuyên như đội văn nghệ Cát Cát, đội văn nghệ Na Hối, đội xòe Tà Chải…

Bên cạnh đó, tỉnh cũng hỗ trợ phát triển các làng nghề thủ công như dệt thổ cẩm, làm gốm, chế tác nhạc cụ, thông qua việc cung cấp vốn vay ưu đãi, đào tạo nghề cho người dân và tổ chức hội chợ, triển lãm để quảng bá sản phẩm, giúp người dân tăng thu nhập. Đồng thời, khuyến khích phát triển du lịch cộng đồng, tạo cơ hội việc làm qua các tour du lịch trải nghiệm văn hóa, tham quan làng nghề và tham gia vào các lễ hội truyền thống.

Trong nhiều năm qua, ngành văn hóa, ngành du lịch đã phối hợp chặt chẽ với các đoàn thể, chi hội Văn nghệ dân gian… nghiên cứu khôi phục các làng nghề, tạo các sản phẩm mới về đồ lưu niệm, về quà tặng phục vụ du khách, điển hình như: Nghề thêu thổ cẩm và vẽ hoa văn sáp ong trên vải lanh của người Mông; nghề dệt của người Tày; nghề chạm khắc bạc, rèn đúc của người Dao; nghề làm đồ mây tre đan của người Xa Phó… ở Sa Pa, các bài thuốc cổ truyền của người Mông ở Si Ma Cai… tạo thành hàng hoá phục vụ khách du lịch tạo thêm nguồn thu nhập cho mỗi hộ gia đình góp phần xoá đói giảm nghèo bằng việc bảo tồn phát huy giá trị di sản văn hoá.

Việc bảo tồn văn hóa truyền thống kết hợp với phát triển kinh tế, du lịch bền vững mang lại nhiều lợi ích không chỉ cho người dân mà còn cho cộng đồng biên giới. Du lịch cộng đồng không chỉ tạo ra sinh kế bền vững cho các dân tộc thiểu số qua các hoạt động như tham quan làng nghề, trải nghiệm lễ hội, thưởng thức đặc sản địa phương, mà còn giúp bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa độc đáo của mỗi dân tộc. Mô hình du lịch cộng đồng ngày càng chuyên nghiệp không chỉ góp phần tăng thu nhập cho người dân mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc giữ chân lực lượng lao động tại địa phương. Bên cạnh đó, phát triển du lịch giúp nâng cao nhận thức cộng đồng về việc bảo vệ di sản và bảo vệ biên giới, từ đó tăng cường sự đoàn kết và củng cố vững chắc vùng biên cương. Mối liên kết giữa văn hóa truyền thống và du lịch bền vững chính là chìa khóa để phát triển kinh tế địa phương, tạo việc làm cho người dân và giữ gìn ổn định an ninh quốc gia.

Song song với các hoạt động bảo tồn văn hóa, tỉnh còn triển khai các chính sách bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Các khu vực du lịch sinh thái và các khu bảo tồn thiên nhiên đều có quy hoạch quản lý rõ ràng, hạn chế tác động tiêu cực từ du lịch; hoạt động du lịch cần tuân thủ các quy định bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ cảnh quan và hệ sinh thái. Ngoài ra, các chương trình đào tạo kỹ năng du lịch cho cộng đồng địa phương cũng được chú trọng, giúp người dân nâng cao khả năng phục vụ khách du lịch, đồng thời hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của việc bảo vệ di sản văn hóa và môi trường. Những chính sách này không chỉ góp phần phát triển kinh tế mà còn giúp cộng đồng địa phương nhận thức sâu sắc về việc bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững cho Lào Cai trong tương lai.

Các di tích danh thắng trên địa bàn tỉnh Lào Cai được quản lý, phát huy hiệu quả trở thành điểm du lịch hấp dẫn, điểm du lịch tâm linh nổi tiếng trong và ngoài nước. Một số di tích danh thắng luôn đứng trong tốp đầu bình chọn của thế giới như: di tích danh thắng Ruộng bậc thang ở Sapa được Tạp chí du lịch Travel and Leisure (Mỹ) bình chọn là 1 trong 7 ruộng bậc thang đẹp, kỳ vĩ nhất châu Á, được trang Mother Nature xếp trong danh sách 30 thắng cảnh đẹp nhất hành tinh... Đền Bảo Hà, huyện bảo Yên, Đền Cô huyện Văn Bàn, Đền Thượng, Đền Mẫu, Đền Cấm, Đền Đôi Cô, thành phố Lào Cai đã trở thành điểm du lịch tâm linh nổi tiếng trong và ngoài nước, hàng năm thu hút hàng vạn lượt khách đến chiêm bái, dâng hương. Nhiều di tích trở thành điểm du lịch hấp dẫn nổi tiếng, điểm sinh hoạt văn hóa tâm linh của tỉnh và vùng. Các địa phương phối hợp khai thác, liên kết di tích thành điểm, tuyến du lịch tâm linh dọc sông Hồng. Các di sản trở thành nguồn lực, thế mạnh để phát triển kinh tế du lịch, xây dựng nông thôn mới và con người mới.

Bên cạnh đó, chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) tại Lào Cai đã thành công trong việc khai thác "vốn văn hóa" từ ẩm thực, nghề thủ công và di sản nông nghiệp để phát triển các sản phẩm đặc trưng của địa phương, tạo nên chuỗi liên kết giữa các làng nghề, cộng đồng và cơ sở sản xuất. Điều này không chỉ góp phần phát triển kinh tế mà còn bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Các hoạt động du lịch cộng đồng đã làm sống dậy và lan tỏa những giá trị di sản văn hóa qua các chương trình trải nghiệm như “The Mong Show - Sa Pa lặng lẽ yêu”, “Vũ điệu dưới trăng”, hay “Nghiêng về bên nhau”, thu hút sự quan tâm của công chúng và tạo cơ hội cho người dân địa phương tham gia biểu diễn. Đồng thời, văn hóa dân ca, dân vũ và các di sản lịch sử, văn hóa của Lào Cai không chỉ là điểm giáo dục lịch sử mà còn trở thành điểm du lịch thu hút khách tham quan, góp phần nâng cao giá trị di sản và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững tại khu vực.

Thời gian tới, để bảo đảm phát huy hơn nữa giá trị văn hóa, thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương, tỉnh Lào Cai tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền, tạo sự đồng thuận của nhân dân trong việc triển khai thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa địa phương.

Đẩy mạnh đa dạng hóa và xã hội hóa các nguồn lực, trong đó, nguồn lực Nhà nước có vai trò quan trọng và quyết định trong việc huy động các nguồn lực khác vào bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc trên địa bàn tỉnh. Thực hiện tuyên truyền, quảng bá rộng rãi giá trị văn hóa truyền thống tiêu biểu của các dân tộc thiểu số. Tổ chức các chương trình quảng bá, xúc tiến du lịch vùng cao, kết hợp với nghiên cứu, khảo sát tiềm năng du lịch, lựa chọn xây dựng các sản phẩm du lịch đặc trưng cho các địa phương, từ đó góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc gắn với phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân.